Trilogos

Onze democratische rechtsorde is het laatste gemeenschappelijke fundament van onze vrije samenleving.

Het is belangrijk dat we deze rechtsorde onderhouden en waar nodig herstellen. Hiervoor zijn verschillende afspraken, wettelijke taken, instituties en procedures opgezet. Deze bieden ons een kader waarbinnen we kunnen werken.

Maar wat doen we als dit bestaande kader de huidige problemen niet kan oplossen? Dan is het tijd voor vernieuwing. Innoveren betekent dat we nieuwe processen en organisaties opzetten die passen bij de fundamentele principes van onze democratische rechtsorde.

Johan Thorbecke was niet alleen een staatsman, maar ook een innovator. Ondanks tegenwerking wist hij in 1848 de parlementaire democratie te realiseren. Tegenwoordig vinden we dit heel gewoon, en er is nog steeds een sterke behoefte om het bestaande kader te behouden. Toch doen we Thorbecke onrecht als we hem alleen als staatsman herinneren en niet als vernieuwer.

Als Thorbecke nu zou leven, welke innovatie zou hij dan willen doorvoeren?

Ondanks goede bedoelingen en enthousiasme kunnen innovaties soms negatieve gevolgen hebben voor onze democratie. Wat in de ene sector goed werkt, kan in een andere sector problemen veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan marktwerking in de zorg of het gebruik van algoritmes bij belastingbesluiten.

Innovaties die de democratische rechtsorde ondersteunen, zorgen voor vernieuwing zonder de basisprincipes van onze democratie aan te tasten.

Gamechangers zijn ideeën, beleid of technieken die de manier van samenwerken veranderen. Neem Uber als voorbeeld: het verandert hoe vraag en aanbod in de taximarkt werken, zonder het doel van personenvervoer zelf te veranderen. In de politiek kan een gamechanger de overgang van aristocratie naar democratie zijn. Hier blijft het doel, bestuur van het land, hetzelfde, maar de manier waarop verandert fundamenteel. Gamechangers bieden dus nieuwe methoden om hetzelfde doel te bereiken.

Positieve disruptie betekent bestaande systemen verstoren om verbetering te bereiken. Dit is nodig omdat sommige veranderingen niet vanzelf plaatsvinden. Positieve disruptie moet altijd de ontwikkeling van onze democratische rechtsorde dienen.

Systemen en structuren bepalen grotendeels hoe burgers kunnen handelen. Als de huidige praktijk de democratie niet langer ondersteunt, moet een ambtenaar, op basis van zijn eed, deze systemen veranderen, indien nodig door disruptie. Dit is inherent aan hun ambtseed.

We moeten experimenteren met innovaties die in alle domeinen kunnen worden gebruikt, zoals de euro, internet, en de Nederlandse taal op de werkvloer. Dit leidt tot brede veranderingen die de democratische rechtsorde ten goede komen.

Burgers moeten een nieuw handelingsperspectief krijgen. Samenleving gebeurt niet zomaar; het is iets waar we individueel en collectief aan kunnen werken. Dit is de essentie van burgerschap: handelen in het algemeen belang. Burgerschap is daarom het hoogste publieke ambt binnen een democratie en een antwoord op doorgeschoten individualisme.

We moeten gamechangers creëren die burgers nieuwe manieren bieden om bij te dragen aan de samenleving vanuit hun rol als burger.

Trilogos is een organisatie van ervaren talenten. Het is een samenwerking van vernieuwers die werken aan een hoger doel: het versterken van de democratische rechtsorde.

Tri & Logos

TRI – Al duizenden jaren onderscheiden beschavingen drie belangrijke krachtenvelden die elkaar beïnvloeden. Deze driedeling herkennen we nog steeds in onze samenleving:

1. Het culturele krachtenveld,
2. Het politieke krachtenveld,
3. Het economische krachtenveld.

Bekendere voorbeelden hiervan zijn onderwijs (cultureel), overheid (politiek), en markt (economisch).

De democratische rechtsorde biedt kaders en regels voor elk van deze krachtenvelden afzonderlijk én voor hoe ze op elkaar inwerken. Elk krachtenveld heeft minstens één sociaal organisatorisch systeem dat het handelingsperspectief van burgers mogelijk maakt. Bijvoorbeeld:

• Het onderwijssysteem binnen het culturele krachtenveld,
• Het democratische systeem binnen het politieke krachtenveld,
• Het monetaire systeem binnen het economische krachtenveld.

Innovaties binnen de democratische rechtsorde richten zich op het verbeteren van deze drie systemen, zodat burgers nieuwe mogelijkheden krijgen om te handelen.

LOGOS – In de filosofie verwijst “logos” naar rede, logica of het woord. Het staat voor de rationele orde die aan het universum ten grondslag ligt. Logos betekent een samenhangend geheel van universele wetmatigheden, ideeën of principes.

Wanneer we “logos” verbinden met de democratische rechtsorde, hebben we het niet over natuurwetten, maar over de wetmatigheden van het sociale leven. Deze zijn niet door de natuur gegeven, maar worden gecreëerd door bewust menselijk handelen. Deze wetmatigheden bestaan alleen dankzij het bewustzijn en de acties van mensen. Zonder dit bewuste handelen verliezen deze wetmatigheden hun kracht en invloed in de wereld.